Ngā Kaupapa

TE REO MĀORI O IA RĀ, IA RĀ TE REO MĀORI

Tīmata ai tēnei kaupapa rangahau i te tau 2019, ā mōroki noa nei.

Ko tētahi o ngā tohu o te kounga o te reo, ko te hōhonutanga me te whānuitanga o tōu nei puna kupu. Heoi anō rā he mānuka tēnei kua takoto, tae rā anō ki te hunga reo rua tino matatau. Ko te whāinga o tēnei kaupapa rangahau kia kitea ngā āputa o te puna kupu reo Māori e hāngai ana ki te reo o ia rā; kia mārama ai he aha i kitea ai ēnei āputa; ā, te tūhura hoki i ngā tāera tino whai pānga o te whakamāuiui, o te whakaora, o te whakamino, o te waihanga kupu e "kīkī ai ngā āputa".

E whai ake nei ko ngā pātai hei ārahi i te rangahau nei:

  1. He aha ngā āputa o tō tātou kāhui, ō tō tātou mauhanga puna kupu (arā, tō tātou puna kupu reo Māori) e hāngai ana ki te reo o ia rā e hiahiatia ana e ngā whānau, i tā rātou tuku ihotanga o te reo, ā, e ngā ākonga reo rua, e taea mārikatia ai e rātou te whakaahua tō rātou ao?
  2. He aha i kitea ai ēnei āputa?
  3. He aha ngā tāera tino whai pānga hei whakakī i ēnei āputa (h.t. te whakamāuiui me te whakaora rānei i ngā kupu tawhito, te waiahnga kupu hou, te whakamino kupu), ā, me pēhea tā tātou āta kōwhiri he aha te tāera tika mō ia rōpū kupu?
  4. I pēhea te whanaketanga o te tukanga waihanga kupu Māori hou i roto i te wā, ina koa ko ngā pānga o ngā panonitanga tōrangpū, panonitanga pāpori (h.t. ngā panonitanga ki te mana whakahaere o Te Taura Whiri i te Reo Māori, te putanga mai o ngā rōpū pāho pāpori)?
  5. He aha ngā āheinga kia whakamino ai i ngā kupu tawhito, i ngā wāhi e tika ana, a ō tātou whanaunga o Te Moana-nui-a-Kiwa hei āpitihanga ki tō tātou puna kupu? Me pēhea te whakarite mai i tētahi tukanga e whai ana i ngā tikanga Māori kia kaua tēnei huarahi whakamino e huri hei huarahi kōwhaki kupu?